Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Masalların Muhteva Özellikleri
Masallar, muhteva yönünden incelendiği zaman, birtakım özelliklerin olduğu görülür.
Bu özellikleri kısaca şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Masallar, tanımından da anlaşılacağı üzere olağanüstü olaylarla doludur. Bunlardan sadece birkaç örnek vermek istiyoruz.
a. sık sık “tayy-i zaman, tayy-i mekan” olaylarına bağlı olarak kahraman, göz açıp kapayıncaya kadar istediği uzaklıklara gidebilir.
b. “Şekil değiştirme” motifinin her çeşidine rastlanır. İnsan; hayvana, bitkiye veya herhangi bir objeye dönüşürken, bunun tam tersi de olabilir.
c. Ölen bir varlık, olağanüstü bir şekilde yeniden canlanabilir.
ç. Hastaların tedavisi olağanüstü şekilde olur: Gözleri görmeyen padişah, atının ayak basmadığı bir yerden toprak getirilip gözüne sürülünce, tekrar görmeye başlar. Bunun dışında; padişahın hastalığı, yer altında yaşayan Şahmeran’ın etinin yenilmesiyle, Kaf Dağı’ndaki belirli bir ağacın yaprağının kaynatılıp, suyunun içilmesiyle veya denizde bulunan belirli bir balığın (sadece bir tanedir) etinin yenmesiyle iyileşebilir.
2. Masalların kahramanları da olağanüstü özelliklere sahiptir. Ancak masal kahramanı deyince sadece insanları düşünmemek gerekir. Bir masalda kahraman olarak insanların dışında, cinlere, perilere, hayvanlara, bitkilere, eşyalara ve soyut kavramlara da rastlanır. Bu kahramanların her biri, masal dünyası içinde olağanüstü özellikler gösterir.
Bazı örnekleri şöylece verebiliriz:
a. İnsanlar: İnsan kahramanlar içerisinde bazıları, halktan kişilerin özelliklerini gösterirken, bazıları da insanüstü özellikler gösterir. Bunlar arasında; Yer Dinleyen’i (Kulağını yere dayadığı zaman istediği kişinin konuşmasını dinleyen), Deniz Sömüren’i (denizdeki bütün suyu içen veya kırk kazan yemeği yediği hâlde hâlâ doymayan), Pırpır Uçan’ı (istediği yere bir uçaktan daha hızlı giden), mercimek veya parmak büyüklüğündeki çocuğu, güldüğünde
yanağında güller açan, ağladığında gözlerinden inci mercan dökülen, bastığı yerlerden çayır çimen biten kızı, saçlarının yarısı altın, yarısı gümüş olan delikanlıyı sayabiliriz.
b. Hayvanlar: Masallarda geçen hayvanları iki grupta değerlendirebiliriz:
b1. Gerçek hayvanlar: Bunlar daha çok hayvan masallarında görülür. Bu tür masallarda, çeşitli hayvanlar sembolize edilerek, insanlara ders verme amaç edinildiği için, her hayvanın sembolik bir anlamı vardır. Tilki kurnazlığı; ayı ahmaklığı; kurt gücü, kuvveti, cesareti, hürriyeti; kaplumbağa azmi, vb. sembolize eder. Bunun dışında kahramanlara yardımcı olan at, kedi, köpek, kuş, balık, karınca, vb. gibi hayvanlar da yer yer olağanüstü özellikler gösterir.
b2. Hayvan şekline giren diğer varlıklar: Genellikle, periler hayvan şekline girerek, masallarda yer alırlar. Bunlar; insan gibi
konuşup, insan gibi hareket ederler. Bazen de insan kılığına girerler. Ayrıca, büyü veya beddua ile hayvan şekline giren insanlar da vardır. Bunların dışında, masallarda şekil değiştiren insan ve hayvanların, çeşitli bitki ve eşya şekline girerek de olaylara katıldığı görülür. Ayrıca, büyücü, cadı karısı, dev, yamyam, cin, peri gibi tipler de masallar içerisinde yer almaktadır. Bu arada soyut kavramları da unutmamak gerekir. Çeşitli masallarda, “iyilik”, “kötülük”,
“güzel”, “çirkin”,”akıllı”, “deli” gibi tipler de dikkati çeker.
3. Belirli masal ülkeleri vardır: Hint, Yemen, Çin-Maçin, Kaf Dağı, periler ülkesi, devler ülkesi, körler ülkesi, hayvanlar ülkesi, kuşlar ülkesi, yedi kat yerin altı veya gökyüzü gibi. Ayrıca taşı toprağı altın olan, insanları köpek veya yamyam şeklinde olan ülkeler de vardır.
4. Masal kahramanlarının dua ve bedduaları gerçekleşebilir:
- Kocakarı, testisini kıran gence “Üç Turunçların hışmına uğrayasın!” der ve masal bu bedduaya bağlı olarak gelişir.
- Çocuğu olmayan anne; “Allah’ım, bana bir çocuk ver de istersen kazan kafalı, kazma dişli olsun,” der. Annenin, bu özelliklere sahip bir çocuğu dünyaya gelir.
- Dev anası, bahçesinden meyve kaçıran gence; “Kız isen oğlan, oğlan isen kız ol!” der.
Böylece kahramanın cinsiyeti değişir.
5. Türk masalarında duanın gerçekleşmesi daha çok yaşlı bir kişinin dua etmesi ile mümkündür. Dua eden kişiler ise, Hızır, derviş, pir, yaşlı bir adam, vb. olabilir.
6. Türk masalları arasında sembollerin önemli bir yeri vardır:
Genç kız evlenmek arzusunu daha çok babasına karpuz göndererek belirtir. İftiraya uğrayan genç kız yüce bir dağın başına erkek kardeşi tarafından götürülür. Genç kızı öldürmeye kıyamayan erkek kardeşi vurduğu bir hayvanın kanına ablasının gömleğini sürer, daha sonra da babasının önüne getirerek “Namusumuzu temizledim!” der. Bu gömlek Bamsı Beyrek hikâyesinde de karşılaştığımız ölüm sembolü kanlı gömlektir. “Ölüm sembolü kanlı bıçak” kimin cebinde çıkarsa bebeği onun öldürdüğüne hükmedilmesi bakımından yine semboller arasında değerlendirilmesi gerekir.
7. Türk masallarında “çeşitli formel unsurları” içerisinde değerlendirilen, 3, 7 ve 40 sayısı diğer halk anlatmalarında olduğu gibi masaların da değişmezleri arasındadır.
8. Kahramanlar; genellikle olağanüstü yardımcılarının çabalarıyla başarıya ulaşırlar: Bu yardımcılar; kahramanın atı, köpeği, kedisi, ineği, vb. olabileceği gibi; daha önce hayatını kurtardığı veya yardım ettiği bir kuş, balık, karınca, yılan, vb. de olabilir. Ayrıca, kahramanların sahip olduğu bazı sihirli objeler de (sihirli yüzük, sihirli lâmba, sihirli sofra, vb.) onlara yardımcı olur.
9. Bütün masallarda, dinleyiciler iyiliğe, güzelliğe, doğruluğa, dürüstlüğe, çalışkanlığa yönlendiren bir mesaj vardır. Bu sebeple her masalın sonunda iyiler mükâfatlandırılır (muradına ererek, padişah olarak; padişahın kızıyla evlenerek, kırk gün kırk gece düğün yaparak, vb.) kötüler ise cezalandırılır (kırk katır, kırk satır seçimi ile, hile ile geldiği yerden tekrar eski yerine gönderilerek, vb.).
10. Masalların konusu çeşitlidir. Bazıları olağanüstü bir şekilde anlatılırken, bazıları gerçek hayattan izler taşır.
11. Masallarda anlatıcının durumuna göre, dinî inanışlarla ilgili bilgiler de görülür. Buna bağlı olarak, Anadolu sahasında anlatılan masallarda İslâmî inanışın hâkim olduğunu söyleyebiliriz:
- Kahraman, bir işe başlarken, “Besmele” çekerse, o işte hayır olur.
- Gelecekle ilgili vaadlerde bulunan kahramanlardan, sadece “İnşaallah” diyenin dileği kabul olur.
- Belirli yerlerden kurtulmak için, belirli dualar okunur.
Ayrıca, imamlık yapma, camiye gitme, abdest alma, namaz kılma, hacca gitme gibi İslâmiyetle ilgili kavramlara sık sık rastlanılır.
12. Bir masalda, anlatıldığı bölgenin kültür ve halk bilimi özelliklerine de rastlanır. Usta bir anlatıcı, masalı cümle cümle ezberlemez. O bir başkasından dinlediği masalı, kendi muhayyilesinde, kendi bilgi ve kültürüyle yoğurarak yeniden şekillendirip anlatır. Böylece, anlatıcı farkında olmadan, kendisine ve yaşadığı bölgeye ait olan bazı özellikleri masalları vasıtasıyla dinleyicilere aktarır. Buna bağlı olarak, masalda yer alan bir meyve ağacı, anlatıldığı
bölgeye göre değişiklik kazanarak; elma, portakal; kayısı, vb. olabilir. Ayrıca anlatıcı, masalda geçen bir doğum, evlenme veya ölüm olayını da -farkında olmadan - kendi bölgesinin gelenek ve görenekleri çerçevesinde anlatır.
Tarih: 2021-01-19 15:29:41 Kategori: Edebiyat
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Masalların Muhteva Özellikleri Nedir
Masallar, muhteva yönünden incelendiği zaman, birtakım özelliklerin olduğu görülür.
Bu özellikleri kısaca şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Masallar, tanımından da anlaşılacağı üzere olağanüstü olaylarla doludur. Bunlardan sadece birkaç örnek vermek istiyoruz.
a. sık sık “tayy-i zaman, tayy-i mekan” olaylarına bağlı olarak kahraman, göz açıp kapayıncaya kadar istediği uzaklıklara gidebilir.
b. “Şekil değiştirme” motifinin her çeşidine rastlanır. İnsan; hayvana, bitkiye veya herhangi bir objeye dönüşürken, bunun tam tersi de olabilir.
c. Ölen bir varlık, olağanüstü bir şekilde yeniden canlanabilir.
ç. Hastaların tedavisi olağanüstü şekilde olur: Gözleri görmeyen padişah, atının ayak basmadığı bir yerden toprak getirilip gözüne sürülünce, tekrar görmeye başlar. Bunun dışında; padişahın hastalığı, yer altında yaşayan Şahmeran’ın etinin yenilmesiyle, Kaf Dağı’ndaki belirli bir ağacın yaprağının kaynatılıp, suyunun içilmesiyle veya denizde bulunan belirli bir balığın (sadece bir tanedir) etinin yenmesiyle iyileşebilir.
2. Masalların kahramanları da olağanüstü özelliklere sahiptir. Ancak masal kahramanı deyince sadece insanları düşünmemek gerekir. Bir masalda kahraman olarak insanların dışında, cinlere, perilere, hayvanlara, bitkilere, eşyalara ve soyut kavramlara da rastlanır. Bu kahramanların her biri, masal dünyası içinde olağanüstü özellikler gösterir.
Bazı örnekleri şöylece verebiliriz:
a. İnsanlar: İnsan kahramanlar içerisinde bazıları, halktan kişilerin özelliklerini gösterirken, bazıları da insanüstü özellikler gösterir. Bunlar arasında; Yer Dinleyen’i (Kulağını yere dayadığı zaman istediği kişinin konuşmasını dinleyen), Deniz Sömüren’i (denizdeki bütün suyu içen veya kırk kazan yemeği yediği hâlde hâlâ doymayan), Pırpır Uçan’ı (istediği yere bir uçaktan daha hızlı giden), mercimek veya parmak büyüklüğündeki çocuğu, güldüğünde
yanağında güller açan, ağladığında gözlerinden inci mercan dökülen, bastığı yerlerden çayır çimen biten kızı, saçlarının yarısı altın, yarısı gümüş olan delikanlıyı sayabiliriz.
b. Hayvanlar: Masallarda geçen hayvanları iki grupta değerlendirebiliriz:
b1. Gerçek hayvanlar: Bunlar daha çok hayvan masallarında görülür. Bu tür masallarda, çeşitli hayvanlar sembolize edilerek, insanlara ders verme amaç edinildiği için, her hayvanın sembolik bir anlamı vardır. Tilki kurnazlığı; ayı ahmaklığı; kurt gücü, kuvveti, cesareti, hürriyeti; kaplumbağa azmi, vb. sembolize eder. Bunun dışında kahramanlara yardımcı olan at, kedi, köpek, kuş, balık, karınca, vb. gibi hayvanlar da yer yer olağanüstü özellikler gösterir.
b2. Hayvan şekline giren diğer varlıklar: Genellikle, periler hayvan şekline girerek, masallarda yer alırlar. Bunlar; insan gibi
konuşup, insan gibi hareket ederler. Bazen de insan kılığına girerler. Ayrıca, büyü veya beddua ile hayvan şekline giren insanlar da vardır. Bunların dışında, masallarda şekil değiştiren insan ve hayvanların, çeşitli bitki ve eşya şekline girerek de olaylara katıldığı görülür. Ayrıca, büyücü, cadı karısı, dev, yamyam, cin, peri gibi tipler de masallar içerisinde yer almaktadır. Bu arada soyut kavramları da unutmamak gerekir. Çeşitli masallarda, “iyilik”, “kötülük”,
“güzel”, “çirkin”,”akıllı”, “deli” gibi tipler de dikkati çeker.
3. Belirli masal ülkeleri vardır: Hint, Yemen, Çin-Maçin, Kaf Dağı, periler ülkesi, devler ülkesi, körler ülkesi, hayvanlar ülkesi, kuşlar ülkesi, yedi kat yerin altı veya gökyüzü gibi. Ayrıca taşı toprağı altın olan, insanları köpek veya yamyam şeklinde olan ülkeler de vardır.
4. Masal kahramanlarının dua ve bedduaları gerçekleşebilir:
- Kocakarı, testisini kıran gence “Üç Turunçların hışmına uğrayasın!” der ve masal bu bedduaya bağlı olarak gelişir.
- Çocuğu olmayan anne; “Allah’ım, bana bir çocuk ver de istersen kazan kafalı, kazma dişli olsun,” der. Annenin, bu özelliklere sahip bir çocuğu dünyaya gelir.
- Dev anası, bahçesinden meyve kaçıran gence; “Kız isen oğlan, oğlan isen kız ol!” der.
Böylece kahramanın cinsiyeti değişir.
5. Türk masalarında duanın gerçekleşmesi daha çok yaşlı bir kişinin dua etmesi ile mümkündür. Dua eden kişiler ise, Hızır, derviş, pir, yaşlı bir adam, vb. olabilir.
6. Türk masalları arasında sembollerin önemli bir yeri vardır:
Genç kız evlenmek arzusunu daha çok babasına karpuz göndererek belirtir. İftiraya uğrayan genç kız yüce bir dağın başına erkek kardeşi tarafından götürülür. Genç kızı öldürmeye kıyamayan erkek kardeşi vurduğu bir hayvanın kanına ablasının gömleğini sürer, daha sonra da babasının önüne getirerek “Namusumuzu temizledim!” der. Bu gömlek Bamsı Beyrek hikâyesinde de karşılaştığımız ölüm sembolü kanlı gömlektir. “Ölüm sembolü kanlı bıçak” kimin cebinde çıkarsa bebeği onun öldürdüğüne hükmedilmesi bakımından yine semboller arasında değerlendirilmesi gerekir.
7. Türk masallarında “çeşitli formel unsurları” içerisinde değerlendirilen, 3, 7 ve 40 sayısı diğer halk anlatmalarında olduğu gibi masaların da değişmezleri arasındadır.
8. Kahramanlar; genellikle olağanüstü yardımcılarının çabalarıyla başarıya ulaşırlar: Bu yardımcılar; kahramanın atı, köpeği, kedisi, ineği, vb. olabileceği gibi; daha önce hayatını kurtardığı veya yardım ettiği bir kuş, balık, karınca, yılan, vb. de olabilir. Ayrıca, kahramanların sahip olduğu bazı sihirli objeler de (sihirli yüzük, sihirli lâmba, sihirli sofra, vb.) onlara yardımcı olur.
9. Bütün masallarda, dinleyiciler iyiliğe, güzelliğe, doğruluğa, dürüstlüğe, çalışkanlığa yönlendiren bir mesaj vardır. Bu sebeple her masalın sonunda iyiler mükâfatlandırılır (muradına ererek, padişah olarak; padişahın kızıyla evlenerek, kırk gün kırk gece düğün yaparak, vb.) kötüler ise cezalandırılır (kırk katır, kırk satır seçimi ile, hile ile geldiği yerden tekrar eski yerine gönderilerek, vb.).
10. Masalların konusu çeşitlidir. Bazıları olağanüstü bir şekilde anlatılırken, bazıları gerçek hayattan izler taşır.
11. Masallarda anlatıcının durumuna göre, dinî inanışlarla ilgili bilgiler de görülür. Buna bağlı olarak, Anadolu sahasında anlatılan masallarda İslâmî inanışın hâkim olduğunu söyleyebiliriz:
- Kahraman, bir işe başlarken, “Besmele” çekerse, o işte hayır olur.
- Gelecekle ilgili vaadlerde bulunan kahramanlardan, sadece “İnşaallah” diyenin dileği kabul olur.
- Belirli yerlerden kurtulmak için, belirli dualar okunur.
Ayrıca, imamlık yapma, camiye gitme, abdest alma, namaz kılma, hacca gitme gibi İslâmiyetle ilgili kavramlara sık sık rastlanılır.
12. Bir masalda, anlatıldığı bölgenin kültür ve halk bilimi özelliklerine de rastlanır. Usta bir anlatıcı, masalı cümle cümle ezberlemez. O bir başkasından dinlediği masalı, kendi muhayyilesinde, kendi bilgi ve kültürüyle yoğurarak yeniden şekillendirip anlatır. Böylece, anlatıcı farkında olmadan, kendisine ve yaşadığı bölgeye ait olan bazı özellikleri masalları vasıtasıyla dinleyicilere aktarır. Buna bağlı olarak, masalda yer alan bir meyve ağacı, anlatıldığı
bölgeye göre değişiklik kazanarak; elma, portakal; kayısı, vb. olabilir. Ayrıca anlatıcı, masalda geçen bir doğum, evlenme veya ölüm olayını da -farkında olmadan - kendi bölgesinin gelenek ve görenekleri çerçevesinde anlatır.
Tarih: 2021-01-19 15:29:41 Kategori: Edebiyat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx